Η δημιουργική σκέψη στην εκπαίδευση
Πολλοί άνθρωποι θεωρούν πως η δημιουργική σκέψη είναι
προνόμιο των λίγων και των ταλαντούχων και πως είναι χάρισμα. Τα πράγματα όμως δεν είναι
έτσι. Οι νεότεροι ψυχολόγοι υποστηρίζουν πως η δημιουργικότητα δεν είναι
χάρισμα, ούτε προνόμιο των λίγων, αλλά αντιθέτως είναι αποτέλεσμα ειδικής
εκπαίδευσης και μάθησης μέσα από συγκεκριμένες διαδικασίες. Αυτή η άποψη
ενισχύει το ρόλο του εκπαιδευτικού συστήματος και της οικογένειας στην ανάπτυξη
της δημιουργικής σκέψης.
Ας δούμε αρχικά τι περιλαμβάνει ο όρος δημιουργική
σκέψη. Κατά καιρούς διάφοροι επιστήμονες
και κυρίως ψυχολόγοι προσπάθησαν να τον προσδιορίσουν.
Ο Piaget (1960), ορίζει τη δημιουργικότητα σαν μια
διαδικασία επίλυσης προβλημάτων, εύρεσης προβλημάτων, εξερεύνησης,
πειραματισμού, μια πνευματική ενέργεια που συνεπάγεται σεβασμό και μελετημένη
λήψη αποφάσεων.
Ο Torrance (1966) ταυτίζει τη δημιουργικότητα με την
ικανότητα που διαθέτει το άτομο να αντιμετωπίζει τα διάφορα προβλήματα, με
ευαισθησία και πρωτοτυπία αλλά και με μεθοδικότητα και ηρεμία.
Η δημιουργικότητα κατά τους Lee, Webberlen και Litt (1987)
είναι ένα πολύπλευρο φαινόμενο και κάθε ζήτημα το οποίο ανακύπτει
αντιμετωπίζεται μέσα από διαφορετικές διαδικασίες.
Κατά τον Μαγνήσαλη (1990) η δημιουργική σκέψη είναι σύνθετη
διαδικασία, στην οποία γνώση, παρώθηση και συγκίνηση εμπλέκονται στη σκέψη,
στην αντίληψη, στη μνήμη και στη φαντασία.
Ενώ ο ορισμός που δίνει ο Παρασκευόπουλους (2004) είναι
πως Δημιουργική σκέψη είναι η ικανότητα
του ανθρώπινου νου να αναζητεί και να βρίσκει πολλές πρωτότυπες - καινοτόμες
εναλλακτικές, για την επίλυση των διαφόρων προβλημάτων, ιδέες – λύσεις.
Η σπουδαιότητα του ρόλου της δημιουργικής σκέψης στη μάθηση
και στην εκπαιδευτική διαδικασία επιβεβαιώνεται και από τη θεωρία σχετικά με τη
δομή της ανθρώπινης νόησης που παρουσίασε ο Guilford, στην οποία γίνεται σαφές πως η δημιουργική σκέψη
αποτελεί ένα από τα βασικά στάδια της νόησης.
Η δομή της νόησης περιλαμβάνει τις παρακάτω έξι βασικές
λειτουργίες:
*Γνώση- η ικανότητα να κατανοεί, να αφομοιώνει, να ανακαλύπτει και να ενημερώνεται για τις πληροφορίες
*Μνήμη- η δυνατότητα για την κωδικοποίηση των πληροφοριών
*Μνήμη διατήρησης- η ικανότητα ανάκλησης πληροφοριών
*Αποκλίνουσα παραγωγή-η ικανότητα να παράγει πολλαπλές λύσεις σε ένα πρόβλημα (δημιουργικότητα)
*Συγκλίνουσα παραγωγή-η δυνατότητα να συναγάγει μία ενιαία λύση σε ένα πρόβλημα (κριτική σκέψη)
*Αξιολόγηση- η ικανότητα να κρίνει κατά πόσο οι πληροφορίες είναι ακριβείς, συνεπείς ή έγκυρες.
Ασπαζόμενοι λοιπόν τις παραπάνω τοποθετήσεις σε σχέση με τη
δημιουργική σκέψη, ας ξεκινήσουμε το δικό μας ταξίδι, έχοντας πάντα στο μυαλό τα
δύο βασικά είδη ερωτήσεων:
·
Να βρούμε πολλές λύσεις για..
·
Τι θα συνέβαινε αν…
Βιβλιογραφία
Lee,
V. & Webberley, R. & Litt, L. (1987), Νοημοσύνη και δημιουργικότητα, (μτφρ. Γ. Μπαρουξής), εκδόσεις Κουτσουμπός.
Piaget, J.
(1960), The child’s concept of the word, New Jersey: Helix Books, Rowan and
Allend (1983 ed.).
Torrance,
E. P. (1966), Torrance tests of creative thinking, Bensenvill, IL: Scholastic
Testing Service.
Ε.Π.Ε.Α.Ε.Κ ΙΙ, Δημιουργική Σκέψη- Παραγωγή καινοτόμων και
πρωτότυπων ιδεών.
Μαγνήσαλης, Κ. (1990), Μηχανισμοί μεθόδων παραγωγής ιδεών,
Αθήνα, εκδ. Interbooks.
Παρασκευόπουλος, Ι. Ν. (2004), Δημιουργική Σκέψη στο Σχολείο
και στην Οικογένεια, Αθήνα.
