Η δημιουργική σκέψη στην εκπαίδευση

Η δημιουργική σκέψη στην εκπαίδευση

Πολλοί άνθρωποι θεωρούν πως η δημιουργική σκέψη είναι προνόμιο των λίγων και των ταλαντούχων και  πως είναι χάρισμα. Τα πράγματα όμως δεν είναι έτσι. Οι νεότεροι ψυχολόγοι υποστηρίζουν πως η δημιουργικότητα δεν είναι χάρισμα, ούτε προνόμιο των λίγων, αλλά αντιθέτως είναι αποτέλεσμα ειδικής εκπαίδευσης και μάθησης μέσα από συγκεκριμένες διαδικασίες. Αυτή η άποψη ενισχύει το ρόλο του εκπαιδευτικού συστήματος και της οικογένειας στην ανάπτυξη της δημιουργικής σκέψης.

Ας δούμε αρχικά τι περιλαμβάνει ο όρος δημιουργική σκέψη.  Κατά καιρούς διάφοροι επιστήμονες και κυρίως ψυχολόγοι προσπάθησαν να τον προσδιορίσουν.

Ο Piaget (1960), ορίζει τη δημιουργικότητα σαν μια διαδικασία επίλυσης προβλημάτων, εύρεσης προβλημάτων, εξερεύνησης, πειραματισμού, μια πνευματική ενέργεια που συνεπάγεται σεβασμό και μελετημένη λήψη αποφάσεων.

Ο Torrance (1966) ταυτίζει τη δημιουργικότητα με την ικανότητα που διαθέτει το άτομο να αντιμετωπίζει τα διάφορα προβλήματα, με ευαισθησία και πρωτοτυπία αλλά και με μεθοδικότητα και ηρεμία.

Η δημιουργικότητα κατά τους Lee, Webberlen και Litt (1987) είναι ένα πολύπλευρο φαινόμενο και κάθε ζήτημα το οποίο ανακύπτει αντιμετωπίζεται μέσα από διαφορετικές διαδικασίες.

Κατά τον Μαγνήσαλη (1990) η δημιουργική σκέψη είναι σύνθετη διαδικασία, στην οποία γνώση, παρώθηση και συγκίνηση εμπλέκονται στη σκέψη, στην αντίληψη, στη μνήμη και στη φαντασία.

Ενώ ο ορισμός που δίνει ο Παρασκευόπουλους (2004) είναι πως  Δημιουργική σκέψη είναι η ικανότητα του ανθρώπινου νου να αναζητεί και να βρίσκει πολλές πρωτότυπες - καινοτόμες εναλλακτικές, για την επίλυση των διαφόρων προβλημάτων, ιδέες – λύσεις.

Η σπουδαιότητα του ρόλου της δημιουργικής σκέψης στη μάθηση και στην εκπαιδευτική διαδικασία επιβεβαιώνεται και από τη θεωρία σχετικά με τη δομή της ανθρώπινης νόησης που παρουσίασε ο Guilford, στην οποία γίνεται σαφές πως η δημιουργική σκέψη αποτελεί ένα από τα βασικά στάδια της νόησης.

Η δομή της νόησης περιλαμβάνει τις παρακάτω έξι βασικές λειτουργίες:

*Γνώση- η ικανότητα να κατανοεί, να αφομοιώνει, να ανακαλύπτει και να ενημερώνεται για τις πληροφορίες
*Μνήμη- η δυνατότητα για την κωδικοποίηση των πληροφοριών
*Μνήμη διατήρησης- η ικανότητα ανάκλησης πληροφοριών
*Αποκλίνουσα παραγωγή-η ικανότητα να παράγει πολλαπλές λύσεις σε ένα πρόβλημα (δημιουργικότητα)
*Συγκλίνουσα παραγωγή-η δυνατότητα να συναγάγει μία ενιαία λύση σε ένα πρόβλημα (κριτική σκέψη)
*Αξιολόγηση- η ικανότητα να κρίνει κατά πόσο οι πληροφορίες είναι ακριβείς, συνεπείς ή έγκυρες.

Ασπαζόμενοι λοιπόν τις παραπάνω τοποθετήσεις σε σχέση με τη δημιουργική σκέψη, ας ξεκινήσουμε το δικό μας ταξίδι, έχοντας πάντα στο μυαλό τα δύο βασικά είδη ερωτήσεων:

·        Να βρούμε πολλές λύσεις για..

·        Τι θα συνέβαινε αν…

Βιβλιογραφία

Lee, V. & Webberley, R. & Litt, L. (1987), Νοημοσύνη και δημιουργικότητα, (μτφρ. Γ. Μπαρουξής), εκδόσεις Κουτσουμπός.

Piaget, J. (1960), The child’s concept of the word, New Jersey: Helix Books, Rowan and Allend (1983 ed.).

Torrance, E. P. (1966), Torrance tests of creative thinking, Bensenvill, IL: Scholastic Testing Service.

Ε.Π.Ε.Α.Ε.Κ ΙΙ, Δημιουργική Σκέψη- Παραγωγή καινοτόμων και πρωτότυπων ιδεών.

Μαγνήσαλης, Κ. (1990), Μηχανισμοί μεθόδων παραγωγής ιδεών, Αθήνα, εκδ. Interbooks.

Παρασκευόπουλος, Ι. Ν. (2004), Δημιουργική Σκέψη στο Σχολείο και στην Οικογένεια, Αθήνα.